Militaire kistjes worden schoenen

SOESTERBERG Het is een wereld van verschil, dezelfde schoenen (kisten) die iedere Nederlandse militair eeuwen geleden droeg en nu draagt, en de schoenen of gevechtslaarzen die ze volgend jaar gaan dragen. Dan mogen ze zelf kiezen welk schoeisel ze aan willen hebben.

Er komt een speciale militaire schoenenpasmobiel. Dit is een aangepaste vrachtwagen die van kazerne naar kazerne zal rijden en waarin de soldaten de kisten kunnen bekijken, passen en uitproberen. Na twee eeuwen gestandaardiseerd schoeisel mag iedere soldaat uiteindelijk toch weer zelf bepalen wat hij/zij draagt! 

VERBORGEN PARELS Het Nationaal Militair Museum laat als ‘verborgen parels’ regelmatig bijzondere voorwerpen uit de collectie zien, bijvoorbeeld omdat ze door hun geringe omvang gemakkelijk over het hoofd zouden kunnen worden gezien, maar vooral omdat ze enig in hun soort zijn. Deze maand staan militaire kistjes in het middelpunt van de belangstelling. Een uniek paar schoenen, het oudst overgebleven militaire schoeisel dat meer dan tweehonderd jaar geleden werd gedragen.

Het museum heeft een grote verzameling militair schoeisel. Van kisten en formele schoenen tot ceremoniële schoenen, sportschoenen, en zelfs klompen. Schoenen van voor de negentiende eeuw zijn echter maar heel weinig overgebleven. De kistjes die nu als ‘verborgen parels’ worden getoond zijn dus echt uniek!

Ze staan aan het begin van het Arsenaal tussen de eeuwenoude geweren, uniformen en boeken. Ze lijken in de verste verte niet op de stevige schoenen of laarzen die de militairen nu dragen. De schoenen heten nog steeds kisten omdat de Engelsen ze ‘coffins’ noemden: grafkisten. Een cynisch idee, om in doodskistjes naar het slagveld te marcheren…

UNIFORM Voor 1750 waren er nog nauwelijks uniformen. De meeste soldaten waren huurlingen en iedereen moest zelf voor zijn kleding zorgen. Alleen de wapens werden centraal verstrekt. Langzaam maar zeker begon dit te veranderen. Legers werden groter en beter georganiseerd. Gestandaardiseerde uniformen waren hier onderdeel van. Rond de Napoleontische tijd was er voor het eerst sprake van een uniforme aankleding van Nederlandse troepen. De jasjes en broeken hadden felle kleuren zodat de eenheden herkenbaar waren, ook in de grauwe deken van rook die over de slagvelden lag.

De kistjes die nu als verborgen parels in het museum zijn tentoongesteld, zijn specifiek ontwikkeld voor infanteristen, soldaten te voet. Ze werden aan de onderkant beslagen met noppen om slijtage tegen te gaan. Als er een langeafstandsmars gemaakt moest worden, smeerden de soldaten hun schoenen in met teer. Vervolgens gingen ze in een bak met gemalen schelpen staan. Het teer hardde uit en dan zat er een extra beschermlaag op de schoenen. Verschil tussen de rechter- en linkerschoen was er overigens niet: elke schoen kon je aan beide voeten dragen. Uiteindelijk vormde het leer zich naar de voeten van de drager, waardoor het verschil tussen links en rechts vanzelf ontstond. 

ONTWIKKELING Door de eeuwen heen ontwikkelden de kisten zich steeds verder. Comfort en veiligheid stonden voorop. Opvallend is dat ze steeds hoger werden. Het eerste schoeisel kwam niet boven de enkel uit terwijl moderne gevechtslaarzen ook de onderkant van het been beschermen. Hoge laarzen houden bovendien vuil en insecten buiten. Dat zal straks zeker medebepalend zijn voor de keus van de militair.

Door Jan van Steendelaar