Negentiende-eeuwse schilderingen blootgelegd in Paleis Soestdijk

SOEST Studenten van de opleiding Restauratie en Conservatie van de Universiteit van Amsterdam (UvA) hebben negentiende-eeuwse schilderingen blootgelegd op deuren en wanden in de Baarnse en Soester colonnades van het paleis. 

Het team van Hylkema Erfgoed, dat sinds de start betrokken is bij de plannen voor de herbestemming van het paleis, voert onder leiding van restauratie-architect Maarten Peek de regie over de restauratie en de onderzoeken die daaraan voorafgaan. De colonnades werden als onderwerp voor het studentenonderzoek uitgekozen. Uit beschadigingen in de afwerking en bronnenonderzoek ontstond het vermoeden dat onder de wit geschilderde gangen, oude kleurrijke afwerkingen aanwezig zouden kunnen zijn. 

HISTORISCHE VERFLAGEN De studenten hebben de opdracht gekregen de historische verflagen te onderzoeken en te relateren aan verbouwingen en de bewonersgeschiedenis van het gebouw. Tijdens het onderzoek wordt ook al een verkenning gedaan naar andere stijlkamers, waar een mogelijk vervolgonderzoek voortgezet kan worden. Zoals in de witte eetzaal of in de appartementen op de verdieping van het Corps de Logis.

Met het onderzoek hoopt Hylkema Erfgoed een beter inzicht te krijgen in oudere afwerkingen, gebruik en bewoners van het paleis, die goede aanknopingspunten kunnen vormen voor de vormgeving van het paleis in de toekomst. Hierbij kunnen behalve de huidige verschijningsvorm, ook de historische gelaagdheid voor toekomstige bezoekers inzichtelijk gemaakt  worden.

SCALPELMESJE ,,De studenten hebben veel tijd gekregen om hun manuele vaardigheden te oefenen, aangezien het onderzoeken van de wanden en onderdelen van de ruimte met een chirurgisch scalpelmesje gebeurt”, zegt Jessica Hensel van de UvA. ,,Bij dit stratigrafische onderzoek worden zogenaamde kleurtrappen gemaakt: de verf wordt laag voor laag naast elkaar weggehaald waardoor een chronologisch beeld ontstaat.”

Ook Frans van der Avert, directeur van het paleis, is enthousiast over de samenwerking. ,,Het is onze ambitie om de restauratie en transformatie van het landgoed ook een leer- en werkplek te laten zijn voor het regionaal en nationaal onderwijs. Of het nu gaat om de restauratie van de gebouwen, het onderhoud en de inrichting van park en tuin, hospitality of educatieve projecten, wij vinden het belangrijk dat wij studenten een platform kunnen bieden waar ze kunnen leren, onderzoeken en ervaring kunnen opdoen. Het kleurenonderzoek door studenten Restauratie en Conservatie van de UvA geeft ons veel informatie over het kleurgebruik en de bewonersgeschiedenis die het paleis heeft gehad en om later bij de restauratie de verschillende tijdlagen en functionaliteiten van de ruimtes te vertellen.”

MICROSCOPISCH Bij het studentenproject hoort ook het leren van microscopisch onderzoek van de verflagen, wat in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gebeurt. De studenten krijgen lessen in verfmonsters nemen (kleine fragmenten van het gehele verfpakket) en dwarsdoorsnedes maken (het verfmonster wordt ingebed in een kunsthars en haaks geslepen en gepolijst), waarna microscopisch onderzoek mogelijk is. 

Voor de technische analyses van de verfdwarsdoorsnedes wordt onder andere gemaakt van een scannende elektronen microscoop. Hierdoor kunnen de gebruikte pigmenten in de verf onderzocht worden, waardoor bijvoorbeeld de verf gedateerd kan worden en ook verkleuringen van de verf inzichtelijk worden. De monsters worden onderzocht in het Ateliergebouw, waar zowel de ateliers van het Rijksmuseum, de laboratoria van de RCE en de opleiding Conservation and Restoration van de UvA huizen.

RESULTATEN Alhoewel het kleuronderzoek nog loopt, hebben de studenten al bijzondere resultaten verkregen. Zo zijn er decoraties gevonden op deuren en wanden, en is er een vermoeden dat er een marmerimitatie geschilderd is op verschillende onderdelen. Deze resultaten worden gerelateerd aan archief- en bouwhistorisch onderzoek. En met de informatie uit de technische analyses wordt mogelijk duidelijk hoe de gangen er uit hebben gezien in het verleden.

De resultaten en bevindingen worden op 18 mei door de studenten gepresenteerd op Paleis Soestdijk.